İş sağlığı ve güvenliği çalışmalarının amacı 1950 yılında Uluslararası Çalışma Örgütü ve Dünya Sağlık Örgütü Ortak Komitesi tarafından “bütün mesleklerde çalışanların bedensel, ruhsal ve sosyal yönden iyilik hallerini en üst düzeyde sürdürme ve daha üst düzeylere çıkarma” olarak ifade edilmiştir. Bir ülkenin sağlıklı, işini seven, motive bir işgücüne sahip olması ülkenin ekonomik ve sosyal geleceği bakımından çok önemlidir. Çalışanların iş kazalarından korunması ve meslek hastalıklarının önlenmesi iş sağlığı ve güvenliği çalışmalarının temelini oluşturur. Ancak sadece iş kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, çalışanların “sağlıklı” olması amacı bakımından yeterli olmaz. Çünkü çalışanların, işyerindeki sağlık ve güvenlik tehlikelerinin yanı sıra genel yaşamları içindeki önemli bazı sağlık risklerinden de korunması gereklidir (1).
Dünyada ve Türkiye’de ölümlerin en büyük bölümü bulaşıcı olmayan hastalıklar nedeni ile olmaktadır. ABD’de 2020 yılındaki ölümlerin yarısından fazlası kalp hastalıkları, kanser, kronik solunum hastalıkları, felç ve diyabet nedeni ile olmuştur (2). Türkiye’de ise 2019 yılında 435 941 kişi hayatını kaybetmiştir ve ölümlerin %80 kadarının nedeni bulaşıcı olmayan hastalıklardır. Bulaşıcı olmayan hastalıklar arasında da en fazla tespit edilenler kalp-damar ve solunum hastalıkları ile kanserlerdir. İskemik kalp hastalıkları ve inme ile akciğer kanseri ve KOAH en başta gelen ölüm nedenleridir (Şekil 1) (3).
Türkiye’de 2022 yılı Ocak ayı itibariyle sanayi, inşaat, ticaret ve hizmetler alanlarında ücretli çalışan sayısı 13 536 984 kişidir (4). Türkiye’de kaba ölüm hızı binde 5 olarak kabul edilse, 13,5 milyon çalışan grubunda binde 5 orantısı ile bir yılda 65 bin dolayında kişinin hayatını kaybedeceği hesaplanabilir (çalışan grupta kaba ölüm hızının binde 5’ten daha az olacağı varsayımı dikkate alınırsa 65 bin sayısının daha az olacağı tahmin edilebilir). Türkiye’de 4.a kapsamında çalışanlar arasında 2020 yılında 1197 erkek ve 34 kadın olmak üzere toplam olarak 1231 çalışan iş kazası sonucu, 5 erkek de meslek hastalığı sonucu hayatını kaybetmiştir (5). Oysa aynı yıl bu gruptakilerden 65 bin dolayında kişi, büyük bölümü kalp ve solunum hastalıkları, felç, kanser, diyabet gibi nedenlerden dolayı yaşamını yitirmiştir. Öyle görülüyor ki iş kazası ve meslek hastalıkları nedeni ile ölen kişi sayısından çok daha fazla kişi diğer nedenlerle kaybedilmektedir.
İş sağlığı ve güvenliği çalışmalarında iş kazası ve meslek hastalığına neden olan faktörlerin önlenmesi çalışmalarının yanı sıra diğer sağlık sorunları sonucu kaybedilen binlerce kişinin ölümüne neden olan hastalıkların önlenmesi amacı ile de çalışma yapılması gerekmektedir. Bu hastalıkların büyük bölümü bulaşıcı olmayan hastalıklardır. DSÖ Avrupa Bölgesi tarafından 2014 yılında Türkmenistan’ın başkenti Aşkabat’ta düzenlenen toplantıda 2020 yılına kadar bulaşıcı olmayan hastalıkların önlenmesi ile ilgili olarak 4 temel risk faktörü (sigara içilmesi, sağlıksız beslenme, hareketsiz yaşam ve alkolün aşırı kullanılması) ile mücadele edilmesi önerilmiş, bu uygulamalar sonucunda bulaşıcı olmayan hastalıklar nedeni ile olan ölümlerin %20 oranında azaltılabileceği ifade edilmiştir (6). İşyerlerinde uygulanan sağlık ve güvenlik hizmetleri kapsamında işyeri risklerinin kontrol altına alınması çalışmalarının yanı sıra bu 4 risk faktörünün önlenmesi konusunda da çaba gösterilmesi çalışanların sağlığının korunması bakımından yararlı olacaktır.
Prof. Dr. Nazmi Bilir’in tüm yazıları
***
Kaynaklar
- N. Bilir, İşyerinde Sağlığın Geliştirilmesi ve Sağlık Okur-Yazarlığı, İş Sağlığı ve Güvenliği (sayfa 329-342), Güneş Tıp Kitabevleri, 2019
- Ahmad FB, Anderson RN. The Causes of Death in the US for 2020, JAMA (2021) 325: 1829-2830
- TC Sağlık Bakanlığı, Sağlık İstatistik Yıllığı, 2020, TC Sağlık Bakanlığı Yayını, No. 1240
- Ücretli Çalışan İstatistikleri, TÜİK Haber Bülteni, sayı 45818
- SGK İstatistik Yıllığı, 2020
- Ashgabat Declaration on the Prevention and Control of Noncommunicable Diseases in the Context of Health 2020, WHO Regional Committee for Europe, 2014
İlk yorum yapan olun