Fizik etkenlerle olan meslek hastalıkları listesi

Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit İşlemleri Yönetmeliği’ne göre fizik etkenlerle olan meslek hastalıkları listesi..

	Yükümlülük	Hastalık Tehlikesi
Hastalıklar ve Belirtileri	Süresi	Olan Başlıca İşler

E – 1 İyonlayıcı ışınlarla olan hastalıklar

1 – Elektromanyetik ışınlar ( röntgen ve gama ışınları ),
2 – Korpüsküler ışınlar ( alfa, beta ışınları, nötron ve protonlar),
Lazer ışınları,

I. Akut ışın sendromu	2 ay	– Röntgen ışınları, radyoaktif
a. 400 radlık doz ile ( 1 rad:		elemanlar, siklotron ve be-
İyonize ışın etkisindeki		tatron gibi hızlandırıcılarla
cismin bir gr. nın soğurduğu		tıbta tanı ve tedavi,
100 erg’lik enerjiye eşit-		– Sanayi röntgenografisi,
tir ):		– Kristallografisi,
1 inci faz (inisyal faz ):		– Gama ışınları fotografisi,
İki-üç günlük bir süre ile		– Kalınlık ve kapanma ölçüm-
bulantı, kusma, yorgunluk,		leri,
geçici hiperlökositoz,		– Sondaj ve yer saptama ge-
lenfopeni,		reçleri,
2 nci faz ( latent faz ): üç		– Radyoindikatörler,
haftalık bir süre içinde
genel belirtiler azalır, len-
fopeni sonra ilerliyen ağır
bir granulositopeni, trom-		– Elektrostatik yüklerin yok
boteni ve orta derecede bir		edilmesi,
anemi,		– Luminasan boyalar,
3 üncü faz ( kritik faz ): üç		– Cerrahi gereçlerin sterili-
haftalık bir süre ile genel		zasyonu,
belirtiler: ateş, enfeksiyon		– Bazı analiz yöntemlerinin
odakları, adinami, baş ağrısı,		uygulanışı,
granulositopeni, trombo-		– Radyoaktif minerallerin çı-
peni artar, hemorajiler ve		karılması ve işlenmesi,
mide- barsak kanalı şika-		– Reaktörlerde araştırma ve
yetleri,		enerji sağlama,
4 üncü faz: olgu iyiye		– Radyoaktif maddelerin elde
giderse dinlenme fazında		edilmesi ve kullanılmasına
belirtiler ve hematolojik		yarayan kuruluşlar,
dinlenme fazında belirtiler		– Işınlandırılmış atom yakıt-
ve 4 üncü faz: olgu iyiye		larının tekrar işleme sokul-
giderse hematolojik değişik-		ması,
likler geriler, veya ağırlaşan		– Atom artıklarının yokedil-
enfeksiyon veya kanamalar-		mesi,
la ölüm.		– Radyoaktif materyalin ta-
b. 700-800 rad’lık ve daha		şınması,
yüksek doz ile:		– Araştırma laboratuvarları.
Mide-barsak kanalı bozuk-
lukları çok belirlidir,
genellikle letaldir.
– Birkaç bin rad ile adinami,
ataksi, kramplar ile ilk 48
satte ölüm.
c. 200 rad ile: hastane tedavi-
si gereklidir.
d. 75 rad altında: görünür.
klinik belirti yoktur. Sadece
kan tablosunda bazı deği-
şiklikler olur.
	3 ay
2. Deri ve mukozalara etki
– Sınırlı bir deri bölgesine
ve 500 rad’dan aşağı bir ışın-
lama söz konusu ise organ
zararı yoktur.
– 600 rad’dan on-ondört gün
sonra eritem ondört günde
kaybolur, hiperpigmentas-
yon bırakır,
– 800 rad ile eritem, deskua-
masyon, en fazla üçüncü
haftadadır, altı haftada
kaybolur, kalan pigmentas-
yon daha çok ve daha sü-
reklidir ( kuru dermit ),
– Eksüdatif ışın dermiti:
Bir defalık 1000 rad’lık
dozdan sonra olur. eritemli
büllü, eksudalı deskua-
masyon 2 inci derece yanık,
2 ayda spontan sikatris
meydana gelir, pigmentas-
yon ve telenjektaziler kalır.
– Gerçek ışın dermiti: ağrılı
ülserler vardır, bunların
sikatrisleşmesi aylar sürer
ve ağır zararlar kalır.
– Akut ışın dermiti: kısa
sürede birkaç bin rad ile
olur, hemen ağrılı bir
hiperemi, birkaç saatte
kızarma, şişme ve radyodermit.
Geç ışın zararları : bir defada
500 rad’a maruz kalan bir
cilt kısmında sonradan en
ufak bir doz bile ( örneğin
güneş ışınları ) ağır zararlara
yol açar,	5 yıl
– Kronik radyodermitte ciltte
epitelyoma spinosellülare
gelişebilir.

3. Göze etki:	5 yıl
– 500 rad ile bir haftada göz
kapağı iltihabı ve konjonkti-
vit, daha sonra kornea ilti-
habı, nekroz, telanjektazi,
bulbusda ülserasyon, ret
raksiyon, maruz kalma u-
zarsa lensde bulanıklık.
4. Hemetopoeze etki	10 yıl
( kronik ) :
– Spesifik değildir; panmiye-
lopati, aplastik anemi, löko-
peni, lökositoz.
– Lökozlar.
5. Kemiklere etkı :	10 yıl
– Nekroz ve spontan fraktürler,
– Kötü tabiatlı ( maligne ) tü-
mörler, osteosarkom, parana-
sal sinüslerde, processus mas
toidus’de tümörler,
6. Akciğer kanseri :	10 yıl
– Bronşiyal karsinom gibi,
7. Gonadlara etki :	2 yıl
– Geçici veya sürekli sterilite,
amenore, oligo veya azosper-
mi, fertiliteyi azaltan en
küçük doz 150 rad’dır.


( Kesin tanı için :
1. Dıştan etki yapan ışınların ölçülmesi, parsiyel ve global dozimetri,
2. İç kontaminasyonun ölçülmesi için total veya parsiyel beden
spektrometrisi yapılır.
3. Işına maruz kalınan işlerde çalışanların özel kuruluşlar tarafından
sürekli denetimin ve hastalıkları halinde bu denetimi sonuçlarından
yararlanılır. )

E – 2 Enfraruj ışınları ile katarakt

– Lensin arka kutbundan başlı-	3 yıl	– Cam sanayiinde ergimiş cam,
yan bulanıklık, ön kapsüldeki		çelik yapımında ve döküm-
yüzeysel lamellerinin ayrıl-		hanelerde, ergimiş ve akkor
ması, bulanıklığın bütün lense		haline gelmiş her türlü ma-
yayılması, görme zorluğu,		den karşısında çalışma, had-
– Yüz cildinde kahverengi,		dehaneler,
kırmızı pigmentasyon,		– Saç yapımı, karpit yapımı,
telenjektaziler.		– Ergimiş materyalin içinde
		bulunduğu kaplar (ergitme
		fırınları, potalar).

E – 3 Gürültü sonucu işitme kaybı

– Korti organındaki sensoryel	6 ay	– Çekiçle, özellikle hava basınçlı
hücrelerin zarara uğramasına		çekiçlerle kaporta ve perçin iş-
ve kokleadaki dejeneratif		leri,
değişikliklere bağlı çoğu kez		– Metallerin, saç levhaların
iki taraflı irreversibl,		haddelenmesi, perdahlan
maruz kalma sona erdikten		ması, yüzeylerinin düzeltil-
sonra ilerlemeyen işitme		mesi, buhar kazanlarındaki
zorluğu veya kaybı, gürül-		kazan taşlarının parçalanıp
tüye uzun süre maruz kal-		çıkarılması, hava basmalı
mada iki dönem vardır :		kumla temizleme ve metal
a. İşitme yorgunluğu :		püskürtme işlemleri,
– Salt sensoryel, geçici bir		– Kakma, zımbalama, çekiç-
işitme azlığıdır,		leme, perçinleme,
b. Manifestasyon dönemi :		– Bazı testereler ve planya ma-
– İşitme azlığı veya kaybı ir-		kineleri,
reversiblidir, odiogramda		– Dokuma tezgahlarında me-
tipik olarak başlangıçta		kik vurması, tekstil sana-
4000 Hz.lik frekanslarda		yiinde gürültü yapan diğer
-V- şeklinde bir düşme		makine ve tezgahlar,
görülür, sonra bu 500-2000		– Maden cevherlerinin parça-
Hz. lik frekans alanlarına da		lanması, kırma değirmenler,
yayılır; konuşmayı işitme		çekiçli, bilyalı değirmenler,
zorluğu bu alanlarda ortala-		titreşimli elekler,
ma 35 desibellik bir işitme		– Metal taşıyıcıların otomatik
azalmasına uyar.		yüklenmesi,
		– Taş kesme,
		– Gaz türbinleri, kompresör-
		ler, aspiratörler,
		– Şahmerdan, buldozer, ekska-
		kavatör gibi gürültülü araç-
		larla yapılan yapılan çalışma-
		lar ( cadde, ev yapımı v.b.),
		– Motorların ( pistonlu, jet
		v.b. ) muayene edildikleri ve
		onarıldıkları, teste tabi tutul-
		dukları işyerleri,
		– Tarak dubaları, demiryolu,
		denizyolu araçlarında kul-
		lanılan diezel motorları ma
		kine daireleri,
		– Havayolları ( yer personeli,
		makinistler, uçucu personel
		v.b. )
		– Taşınabilir motorlu testere-
		lerle ağaç kesimi,
		– Müzikçiler ( caz ).


( I – Gürültü zararlarının meslek hastalığı sayılabilmesi için gürültülü işte
en az iki yıl, gürültü şiddeti sürekli olarak 85 desibelin üstünde olan
işlerde en az 30 gün çalışılmış olması gereklidir.

II – Kesin tanı için :
1. Bilateral eşik odiogramı Yapılmalıdır. Değerlendirme sırasında
40 yaşından sonra her yaş için yarım desibellik düşme fizyolojik
azalma olarak hesaplanmalıdır.
2 – Odiometre, konuşma ve ton odiometresi olarak yapılmalıdır,
fısıltı sesi ile yapılan konuşma odiometrisinin değeri yoktur.
3 – İş yerinde sağlığa zarar verecek derecede gürültü bulunduğu
saptanmalıdır.
4 – Varsa işe girişte ve periodik kontrol muayenelerinde çekilmiş
odiogramlardan da yararlanılmalıdır.
5 – İşitme zararına yol açan travmatik, toksit, medikamentöz ve
dejeneratif diğer etken ve nedenler giderilmelidir. )


E – 4 Hava basıncındaki ani değişmelerle olan hastalıklar

Akut :	3 gün
– Normal basınçtan yüksek ba-		– Yükseklerdeki uçuşlarda
sınca ani geçişte baş ağrısı,		uçak iç basıncının ani ola-
kulak ve diş ağrıları ( özellik-		rak düşmesi,
le sağlam olmayan dişlerde ),		– Yüksek basınçlı ortamda
denge bozukluğu,		( caisson ) çalışma,
– Normal basınçtan alçak basınca		– Solunum cihazları taşıyan
ani geçişte kulaklarda, yüz		dalgıçlar,
sinüslerinde, ağrı, karın ağ-		– Bunların süratle normal ba-
rıları, bilinç kaybı,		sınçlı ortama geçmeleri ( son iki
		durum için ).
– Yüksek basınçtan normal ba-
sınca ani geçişte kaşıntı,
subkutan anfizem, kas ve
eklem ağrıları, dispne, kulak
çınlaması,
– İşitme kaybı, baş dönmesi,
hipertermi, ödem, taşikar
di, stenokardi, asfeksı, gaz
embolosi, sonucu miyokard
infarktüsü, nervöz bozukluk-
lar, ( öfori, psişik bozukluklar,
epilepsi, felçler ),
– Felçler ( en çok alt ekstremi-
terlerde ) ve ( Menier sendromu
kalıcıdır ).
Geç zararlar :	10 yıl
– Kemik nekrozları, epifizler-
de deformasyon ( en fazla
pelvis ve omuz kemik ve ek-
lemlerinde)


( Gerektiğinde rutin radyografik muayene yanında femur ve humerus
başı tomografisinden yararlanılır. )


E – 5 Titreşim sonucu kemik – eklem zararları ve anjönöratik
bozukluklar

– Sırt ve bel ağrıları, ver	2 Yıl	– Yapı makina ve araçlarını
tebralarda artrozik değişme-		kullanma,
ler, disk hernisi, vissero-		– Helikopterle uçuş,
ptoz,		– Zeminde titreşime yol açan
– Dirsekte kemik-eklem zarar-		sabit makineler,
ları ( eklem aralığında da-		– Elle kullanılan hava kompre
ralma, ekzostoz, osteoliz,		sörlü gereçler ( testere, fre-
ostoskleroz ), ayni şeyler		ze, zımparalama, perdahla-
daha ender olarak omuz ve		ma, delme v.b. makineleri )
el eklemlerinde görülür,		bunların madenlerde, taş
– El bilek kemikleri zararları :		ocaklarında, tersanelerde
ağrı, el gücünde azalma, os		çelik sanayiinde, metalurjide
teokondroz, Kienböck hasta-		yapı işlerinde, ormancılıkta
lığı, fraktür, psödoartroz,		kullanılmaları, ayakkabı sa-
		nayiinde, derilerin düzeltil-
		mesinde vibrasyonlu maki-
		na kullanılması.



( Tanı için :
1. Kemik- eklem zararlarında; radyografik inceleme,
2. Anjionorotik bozukluklarda;
a. Termoelement aracılığı ile orta parmağın dorsal yüzünde cilt
sıcaklığı ölçümü ” vardiyanın sonunda başlangıçtakinden 5-6
C° fazla olmalı ” ,
b. Bağlanarak 2 dakika dolaşımı durdurulmuş parmağın tekrar
ısınması için 75 saniyeden fazla zaman geçmesi,
c. Parmak pletismografisi,
gibi yöntemlerden de yararlanılır.)


E – 6, a Sürekli lokal baskı sonucu artiküler bursların hastalıkları


– Aşağıda belirtilen bölgeler-	3ay	– Diz çökerek yapılan çalış-
deki burs cidarlarında kalın-		malar ( yer temizleyicileri,
laşma, eksuda, hemoraji, hig-		parke döşeyiciler, bahçivan-
roma, kronik bursit, kireçlen-		lar, bazı onarım işleri, kal-
me, hareket zorluğu, üstteki		dırım döşeyicileri ),
ciltte indurasyon, iltihap,		– Ata binenlerde,
ağrı, fistül,		– Terzilerde,
– Bursitis prepatellaris,		– Marangozlarda,
– Dizin iç yüzeyinde bursit,		– Madencilerde,
– Eksternal malleolar bursit,		– Dirsek dayalı olarak çalışan-
– Presternal bursit,		larda,
– Boyun vertebraları prosse-
sus spinalislerinde ( öncelik-
le servikal 7 de ) ve supra-
kromiyodeltoidal bursit,
– Retro-olekraneat bursit,

E – 6, b Aşırı yükleme sonucu veter, veter kılıfı ve periost hastalıkları

A. Tendosinovit

– Aşağıda belirtilen bölgeler-	3 ay	– Garson, kasiyer, ciltci, piyanist dikişci
de lokal şişme, ağrı hareket		, daktilo, arabacı, çamaşırcı v.b.
zorluğu, palpasyonla krepi-		– Sürekli kaldırma, çekme işleri, ağır
tasyon, (parmakta ve en faz-		eşya taşıma, kürek çekme,
la başparmakta ),		– Piyanist, duvarcı, trampetçilerde
– Ekstansor kasların veter kı-		– kolun iş gereği sürekli abdüksiyon
lıfının daralması ile siteno-		olduğu hallerde
zan tendosinovit gelişebilir,
sponton veya basma ile şid-
detli ağrı, ilerleyen ve irre-
versibl hareket sınırlanma-
sı ( Quervain hastalığı ),
– Dirsek tendosinoviti,
– Müskülüs fleksor karpi ra-
diyalis ve müskülüs eks-
tansor karpi ulnaris tendo-
sinoviti,
– Müskülüs supraspinatus,
müskülüs tibiyalis ante-
riyör tendosinoviti.


B. Periostit

– Kasların kemiklere yapış-	3 ay	– Uzun saplı gereçlerle ( çekiç,
tıkları yerlerdeki periost’un		uzun tornavida, somun, anah-
aşırı yüklenmesi ve yinele-		tarları v.b. ) çalışmalarda,
yen periost yırtılmaları so-		taş kırma, duvarcılık, top-
nucu lokalize ve şiddetli		rak kazımı, elle ağır kaldır-
ağrı, hareket zorluğu, epi-		ma v.b. İşlerde,
kondilit ( tenis dirseği ),		– Ön kol kaslarının aşırı yük-
– Metatarsların periostiti,		lenmesini gerektiren işler,
– Olekranalji (triseps alanın-		– Uzun zaman yürüyen veya
da periostit),		ayakta duranlarda,
– 2 ve 3 üncü metakarp böl-		– Yıkma çekiçleriyle çalışan-
gesi, ön kol fleksor kasları-		larda,
periostiti,		– Raspa, perdahlama v.b. iş-
		lerde.
– Ayrıca omuzda, Aşil veteri
bölgesinde, krista ilyaka ve
vertabraların prosessus
spinalislerinde de periostit
olabilir.

E – 6, c Maden ocağı ve benzeri işyerlerindeki meniskus zararları

– Yineleyen mikrotravmalar-	3 ay	– Uzun süre diz çökerek veya
la meniskus, kısmen veya		çömelerek yapılan işler ( ma-
tamamen eklem yüzeyinden		den ocağı işçileri, yer döşe-
ayrılma, ağrı, ani eklem ha-		mecileri, parkeciler, kaldırım
reketsizliği, eklem faresi,		döşeyiciler v.b. ).
oluşumu.

E – 6, d Fazla zorlama sonucu vertebra prosessuslarının yırtılması

– Boyun alt ve göğüs üst böl-		– Kürekle çalışma,
gelerindeki vertebralar pro-		– Ağır yük taşıma.
seslerinde yırtılmalar, ağrı
ve hareket zorluğu.	1 ay

E – 6, e Sürekli lokal baskı sonucu sinir felçleri ( genellikle
yüzeysel seyreden motor sinirlerde )

– Aşağıda belirtilen sinirlerin	6 ay	– Ağaç kesme, demircilik kürek-
seyrettiği yerlerde yorgunluk		le çalışma, spor ( disk, çekiç,
parestezi, uyuşma, karınca-		cirit ),
lanma, motorik felç ve trofik		– El bileğinin sürekli, aşırı
bozukluklar,		ekstansiyonu ile yapılan
– Nervus ulnaris ve nervus me-		işler ( ütü, çamaşır yıkama,
dianus felci,		kumaş veya başka madde-
– Karpal tünel sendromu ( ner-		leri kesme, biçme, bisiklete
vus medianus felci ile ilgili )		binme.
– Nervus torasikus longus, ner		– Hava kompresyonlu gereç-
vus dolsalis skapula, nervus axillaris		lerle çalışma,
– Nevrus fibularis kommunis		– Dirseklere dayanarak veya
felci,		avuçlardan güç alınarak ya-
– Nervus tibialis felci,		pılan işler; süt sağma, klişe
– Nevrus radialis felci ( ender).		çilik, cam kesme ve yontma
		keski ile çalışma, ayakkabı-
		cılık, telefon santralcılığı,
		– Ağır yüklerin omuzda ta-
		şınması ( hamallık, mobilya,
		çuval taşıma ),
		– Uzun süre çömelerek çalışma
		( taş parke döşeme, asfaltlama
		işleri, bahçivanlık, kundura
		mağazası tezgahtarlığı ),
		– Yere dayanarak diz çökmüş
		durumda çalışma ( parke, fa-
		yans v.b. döşeme, bahçıvan-
		lık ),
		– Müskülüs brakiyoradiyalis’in
		yineleyen kontraksiyonu ile
		yapılan işler ( trampet çalma,
		şöförlük v.b. ).

( Kesin tanı için elektrodiyagnostikten yararlanılır. )


E – 6, f Kas krampları

– İş gereği yapılması gereken		– Belirli kas veya kas grupları-
hareket ile ilgili kas veya		nın sürekli olarak aynı hare-
kas gruplarında tonik kramp		ketinin yapılması sonucu yük-
oluşumu.	1 ay	lendiği haller ( daktilo, teleks,
		telgraf maniplesi, v.b. ile ça-
		lışma), müzisyenler ( keman,
		piyano v.b. ) bale yapanlar,
		devamlı yün ve pamuk
		eğirme v.b.

E-6 grubundaki bütün arızalarda kesis karar için etraflı bir iş analizi ve arıza ile saptanan
çalışma şekli arasında tam bir uygunluk gereklidir.


E – 7 Maden işçileri nistagmusu

– Çok defa rotasyon nistagmu-		– Yeraltında uzun süre çalışan-
su, bazen vertikal, ender ola-		larda,
rak horizontal veya eğri nis-		– Karanlıkta uzun süre çalışan-
tağmustur. Yukarı bakma ile		larda,
artar, aşağı bakma ile azalır;		– Gözün uzun süre belli bir nok-
frekansı dakikada 100-400		taya bakmasını gerektiren
arasındadır.	6 ay	işlerde, ( lokomotif, makinist
– Görme bozukluğu, baş dön-		v.b. ).
mesi, akomodasyon bozuklu-
ğu, güvensizlik duygusu.

Meslek Hastalığı

Türkiye Meslek Hastalıkları Rehberi

Fizik etkenlerle olan meslek hastalıkları listesi